Lý do được Bộ đưa ra là những mặt hàng trong danh mục kiến nghị được tương trợ hiện đang rất khó khăn, đặc biệt về vốn. Theo Bộ NN&PTNT, sang trọng thời kỳ vay lãi suất cao, khoảng 17%, ước lượng tổng nợ xấu và nguy cơ nợ xấu của ngành cà phê khoảng 8.000 tỷ đồng (chiếm khoảng 60% tổng dư nợ của ngành cà phê). Hồ hết các ngân hàng đều quay lưng lại với ngành cà phê, thành ra các doanh nghiệp này đang đứng bên bờ vực vỡ nợ. “Nhiều doanh nghiệp cà phê đầu tư lớn nhưng hiện thời tổng tồn kho khoảng 200.000 tấn, lại bị ngân hàng phong tỏa tài sản, nguy cơ thua lỗ là rất lớn”, Thứ trưởng Bộ NN&PTNT Vũ Văn Tám cho biết. Với mặt hàng cao su tự nhiên, do các doanh nghiệp ngoài khu chế xuất vẫn đang phải chịu thuế xuất, còn các doanh nghiệp trong khu chế xuất được miễn loại thuế này nên nhiều doanh nghiệp đã hạn chế sản xuất mặt hàng này, làm mất đi tính đa dạng của sản phẩm cao su thiên nhiên nước ta. Các doanh nghiệp xuất khẩu điều cũng đang gặp khó khăn về tài chính do không tiếp cận được vốn vay. Trước những khó khăn này, Bộ NN&PTNT đã kiến nghị với Bộ Tài chính tương trợ các mặt hàng nông sản xuất khẩu. Cụ thể, với mặt hàng cà phê, điều đã qua chế biến được gia hạn thời gian vay vốn tối đa từ 12 tháng lên 36 tháng với các khoản vay tín dụng từ nhà nước. Các doanh nghiệp kinh dinh cà phê được tái cơ cấu các khoản nợ vay trước đây lên thời hạn vay 5 năm. Với 3 loại cao su thiên nhiên xuất khẩu được miễn thuế xuất hoặc tạm dừng thu thuế. Với các doanh nghiệp xuất khẩu uy tín được vận dụng chương trình “hoàn trước kiểm sau” thuế giá trị gia tăng. Cứu trợ cafe như Bất động sản? Cũng như bất động sản, khi giá đất leo thang, không mấy doanh nghiệp và các đại gia ngó ngàng gì đến người dân hay nhà ở từng lớp. Khi đó người ta chỉ thấy những ông chủ, siêu xe và dự án cao cấp mọc lên như nấm. Nay gặp khó, các đại gia lại kêu trời và đòi được cứu. Với các doanh nghiệp kinh dinh cà phê, những người trong nghề biết rõ vào những năm 1990-1992, có khi mua bán cả mấy ngàn tấn, giá trong, ngoài nước không mấy khi phải lo, ít chộn rộn, cứ thế mà giao hàng, cứ thế mà đợi nhận hàng thì cũng ít doanh nghiệp nghĩ đến giữ thương hiệu, hay tìm cách giúp nông dân để nâng cao chất lượng sản phẩm. Đến khi gặp "sự cố" giá cà phê rớt, hàng tồn kho, kéo theo đủ thứ khó khăn bởi trước đó các nhà kinh doanh trong nước ít dám sử dụng phương tiện chống và hạn chế rủi ro. Nên, lỗ cứ hoàn lỗ. Rồi, đưa tới vỡ hiệp đồng, phá sản, mất cả hàng chục đến hàng trăm tỷ đồng. Trong vài ba mùa vụ qua, các doanh nghiệp cà phê trong nước có thể gây thiệt hại gộp lại đến nhiều ngàn tỷ đồng. Nhiều doanh nghiệp đã xù hàng không giao, “tẩu vi thượng sách”. Có doanh nghiệp vin cớ thua lỗ, quay ra đổ thừa cho dân cày không giao hàng, không giữ đúng cam kết, hay bảo nước ngoài chơi “khăm”. Nhà băng trong và ngoài nước trước đây hồ hởi cung cấp tín dụng cho kinh doanh cà phê bao nhiêu, thì do thua lỗ, mất uy tín, nay họ càng kỹ lưỡng, thắt chặt bấy nhiêu, chỉ trừ một vài trường hợp còn tồn tại nhờ biết dùng dụng cụ chống rủi ro. Nên, sự giành giật trên thị trường nội địa thực thụ xảy ra khôn xiết tự nhiên. Ai có tiền, còn uy tín, cứ chơi. Thế nên khi đặt câu chuyện cứu để các doanh nghiệp kinh doanh cafe bước xa bờ vực phá sản, nhiều câu hỏi lại đặt ra, liệu có giống như việc thu mua, tạm trữ lúa gạo.
Tức là khi Chính phủ có chủ trương mua tạm trữ một triệu tấn gạo quy đổi để đẩy mạnh sinh sản, tiêu thụ sản phẩm lúa gạo tại Đồng bằng Sông Cửu Long, song do cơ chế thiếu minh bạch dẫn đến mọi diễn biến của thị trường lúa gạo Đồng bằng Sông Cửu Long nói riêng, mặt hàng nông phẩm nói chung đều rơi vào thiểu số nhóm lợi ích của các doanh nghiệp. Giá thu mua bị thao túng chính là bức xúc chung của toàn bộ chính quyền địa phương, các cấp lẫn bà con dân cày, tư thương thu lượm hàng sáo. Theo giới chuyên môn, sẽ không thể có giải pháp căn cơ nào khác trong vấn đề giá cả nông sản nói chung, lúa gạo nói riêng mà không đi vào quy hoạch lại sản xuất, thị trường tiêu thụ, nâng cao chất lượng sản phẩm. Phương Nguyên |