Theo kinh nghiệm dân gian, cây bòn bọt dùng để chữa rắn độc cắn (giã lá vắt lấy nước uống, còn bã đắp lên vết thương), hoặc dị ứng do sơn (lấy cả cành lá sắc lấy nước để rửa)
Trên rừng có rất nhiều loại cây từa tựa như nhau, nếu không nắm được đặc tính thì rất có thể lầm lẫn, thậm chí là cây có hại đến sức khỏe” - ông Ngò cho biết.
Như bệnh ỉa chảy, bệnh cam tẩu mã, chỉ cần một lần uống là dứt bệnh. Trên đường hành quân, đồng đội bị rắn độc cắn, sốt rét rừng hành hạ hay vết thương nghiễm trùng đều được ông chữa khỏi. 000 bệnh nhân suy thận mạn đã chuyển sang thời đoạn cuối, phải chạy thận nhân tạo hoặc ghép thận để duy trì sự sống.
Bệnh thận, bệnh gan cũng chỉ từ 4-5 thang cho 15 ngày điều trị, người nặng cũng chỉ lấy thuốc đến lần thứ 2 là khỏi bệnh. Người dân vùng cao còn lưu giữ nhiều bài thuốc chữa bệnh rất quý, trong đó có bài thuốc chữa thận yếu của ông lang Lương Huy Ngò.
Ông Phạm Hùng Phẩm - Chủ tịch Hội Đông y huyện Đồng Văn - cho biết: “Theo Hội Niệu -Thận học Việt Nam, bây giờ nước ta có khoảng 8 triệu người bị suy thận mạn. Tại các bệnh viện Đông y, người ta dùng lá cây này chữa phù thũng, cả phù do thận, với liều 35gr lá khô/ngày, sắc uống, kết quả rất tốt.
Thực chất các loại cây rừng thì phần lớn tác dụng nằm ở nhựa cây, khi phơi khô sẽ làm giảm tác dụng” - ông Ngò chia sẻ. Nhưng những năm gần đây, do cây thuốc quý đang dần bị khẩn hoang kiệt quệ nên việc kiếm cây thuốc càng ngày càng khó. Bởi thành phần của loại lá cây này chữa phù thũng, cả phù do thận. Thế nhưng, người bệnh đó chỉ muốn được ông bốc thuốc chữa bệnh bởi anh đã nhiều lần dùng tân dược nhưng bệnh chỉ thuyên giảm, hết thuốc đâu lại vào đó.
“Qua nhiều năm ông Ngò đã tìm ra bài thuốc kết hợp từ những cây dược chất quý mà thành phần chính là cây bòn bọt kết hợp với cây lược vàng, cây mật cá. Trong thang thuốc đó vị chính yếu là cây bòn bọt, hai cây mật cá và lược vàng chỉ là thành phần phụ trợ.
Cây này mọc hoang ở vùng trung du và miền núi nước ta. Chỉ lên 10 tuổi tôi đã có thể nắm bắt được đặc tính của cây thuốc trong rừng mà không bị nhầm với bất kỳ loại khác. Chung cục ông phải dành hẳn một khu vườn sau nhà để trồng cây thuốc Nam: “Mình trồng đấy, khi người bệnh cần có thể lấy cho họ dùng ngay, nếu tính khu vườn nhà tôi có hàng trăm loại cây dược liệu quý, mà không phải cứ lên rừng mà đã tìm thấy”.
Ông Lương Huy Ngò giới thiệu về những cây thuốc quý. Sau nửa tháng người bệnh đã có dấu hiệu thuyên giảm như chơi còn đi tiểu trực tính về đêm, lưng bớt đau nhưng vẫn chưa khỏi hẳn. Những con số này ngày càng tăng là do chế độ dinh dưỡng chưa hợp lý và các yếu tố nguy cơ như: Tăng huyết áp, viêm cầu thận, đái tháo đường.
Một khó khăn nữa là ngày trước cây thuốc rất dễ tìm, chỉ cần lên cánh rừng phía sau nhà là có thể tìm thấy những cây thuốc cấp thiết. Điều đặc biệt, ông là người đầu tiên sử dụng cây tươi để chữa bệnh hiệu quả. ”. “Khi còn nhỏ, bố tôi đã chỉ bảo cho tôi các loại cây thuốc. Qua tìm hiểu được biết, ông Ngò có thể chữa trị được nhiều loại bệnh, từ bệnh ỉa chảy ở trẻ nhỏ đến bệnh vàng da, bệnh gan, phổi… Tuy nhiên, bài thuốc được mọi người tìm đến cậy ông nhiều nhất chính là bài chữa thận yếu từ 3 loại cây phối hợp.
Chính điều này đã giúp cho nhiều người dân khỏi bệnh mà không cần phải điều trị ở các cơ sở y tế” - ông Phẩm cho biết thêm. Một điều nữa là ông Ngò chữa bệnh không tốn nhiều tiền mà hiệu quả rất cao.
Có thời kỳ ông tham dự quân ngũ (từ năm 1968-1972) ông đã nhiều lần dùng cây thuốc Nam chữa trị cho đồng đội thoát khỏi bàn tay tử thần. Nhiều bệnh nhân ở địa phương và khắp nơi tìm đến ông Ngò và rỉ tai nhau một câu dí dỏm: “Có ông Ngò không lo bị thận”. Phối hợp với hai loại cây kia, tôi quyết định cho bệnh nhân dùng theo cách mới.
Đúng một tháng sau khi dùng bài thuốc chữa thận yếu theo phương thức mới, người bệnh đã có chuyển biến rõ rệt.
Trong thân và lá của nó đều có chất tanin (khoảng 10% trong lá, 12% - 15% trong vỏ thân) và saponin, steroid.
Có những bệnh nhân vì cảnh ngộ khó khăn ông còn cho thuốc chữa bệnh, thậm chí cho tiền tàu xe đi lại. Nhiều năm nay, ông đã đem bài thuốc của mình chữa khỏi bệnh cho nhiều bệnh nhân có triệu chứng của bệnh thận yếu như: Đau thắt vùng hông, lưng, sát gần xương sườn, gây sốt, tiểu nhiều về đêm hoặc nước đái có sự đổi thay khác thường… Có ông Ngò không lo bị thận Nhớ lại lần chữa trị cho bệnh nhân thận yếu trước tiên là đồng nghiệp với cậu con trai út hiện đang là xuân đường cấp II trường huyện, cho dù đã có kinh nghiệm trong việc chữa trị những căn bệnh bình thường nhưng ông cũng không đủ tự tín để bốc thuốc: “Tôi khuyên cậu ấy lên bệnh viện khám và điều trị, bởi với triệu chứng ban đầu, cho dù có thể khẳng định bị thận yếu nhưng cũng chẳng thể kiên cố mình có thể chữa khỏi”.
Người ta lấy cành và lá cây bòn bọt làm thuốc, dùng tươi hay khô. Nhiều đời làm nghề thầy lang Ông lang Ngò được thừa hưởng nghề bốc thuốc Nam từ tổ tông truyền lại.
Đun nhỏ lửa trong vòng 2 tiếng rồi uống cả ngày thay nước, cứ 5 ngày thì thay nồi mới một lần. “Cứ ngày nghỉ, lúc rảnh rang là tôi lại lên rừng tìm cây thuốc về phơi khô cất trong nhà, khi có người cần đến là tôi mang ra viện trợ bà con” - ông tâm tình. Sau khi theo dõi, ông Ngò quyết định chữa bệnh theo phương thức mới, cho bệnh nhân dùng trực tiếp cây tươi: “Ngày đó, vào mùa khô việc kiếm cây bòn bọt rất khó, tôi phải mất khá nhiều ngày leo đèo, lội suối mới tìm được chừng 2kg.
Điều hạnh phúc nhất các con ông đều học hành thành đạt, người làm thầy thuốc, người là tía. Rút cuộc, trước sự quyết tâm của người bệnh, lại là đồng nghiệp với con trai, ông đã phải đồng ý nhận lời. Sau năm 1975, ông trở về địa phương tham gia công tác xã hội nhưng vẫn luôn giúp chữa bệnh, cứu người.
Điều ngạc nghiên hơn là khi đi khám tại cơ sở y tế, các kết quả xét nghiệm đã khẳng định bệnh nhân có 2 quả thận hoàn toàn thông thường. Có nơi còn dùng bòn bọt chữa ỉa chảy, chữa lỵ trực khuẩn. Trong đó, có hơn 80. Nhưng điều khiến ông lo âu là nguy cơ bài thuốc của ông bị mai một, thất truyền: “Tôi tuổi đã cao, sức khỏe yếu nên cũng muốn truyền nghề cho các con.
Ba loại cây được phân đều bằng nhau (khoảng chừng 6 lạng), rửa sạch rồi cho vào nồi đun với một bát tô nước đầy.
Cây bòn bọt có tên khoa học là Glochidion eriocarpum champ, ngoài ra còn có các tên gọi khác: Cây sóc, bọt ếch, chè bọt, lồ lao nhồng.
Nhưng trong số đó chỉ có cậu con trai út là biết đôi chút về cây thuốc, nhưng nó lại làm nghiêm phụ, sau này không biết có tiếp kiến theo nghề của bố nữa không”.
