Người nọ cười cười: - Đây là lòng cám ơn thực tình
Giày ấy đâu cả rồi! Tới đây thì không nhịn được nữa. - Ây dà. Mương máng khô rang. Cùng đội mũ vải rộng vành. Các noọng Gốc rượu ở nước Thái và các xứ khác Men rượu ở mãi đất nước Nùng Đời xưa vua Thần nông truyền lệnh Phải tìm được thứ men có mùi hoa mộc Có mùi hoa hồi hoa sói. Buồn tẻ quá cả bóng hình cây sa mộc trơ khấc nổi những mấu mắt sần sùi khắc khổ bên bờ con suối cạn dòng.
Phin đã đứng dậy kêu to. Chị Liêu kéo cái bao dao ra trước bụng. Ông Pảo nói: Chắc là đoàn sẽ tá túc ở bản Na Lin. Bất giác. Phin níu tay cha. Chị Liêu đưa cho Phin ống nước. Các noọng thông cảm. Thì chợt tỉnh vì nghe thấy tiếng người rầm rì ở ngay dưới chân mình. Lấy đôi chân nó ra bói. Hai chị em vừa là hai cá thể vừa là đại diện cho tấm lòng bà con ba chục gia đình người Tày ở Phiềng La heo hút.
Nghỉ tay đi cho chị thay. Hai người trai tráng khỏe mạnh thế này. Những con người thấu hiểu đến tận cùng nỗi đơn chiếc vì bị chia cách. Người đeo bộ ria vểnh bỏ mũ quạt. Nhưng mà các con các cháu hãy nhớ làm lòng đi. Kin lẩu thì còn gì bằng! - Không phải kin lẩu. Trong những cái bao vải bạt và ba lô của họ toàn tờ giấy bạc giả.
Liêu. Hai em? *** Đường là đường mòn. Người này phải dựa cậy vào người kia. Năm ngoái cũng gặp lúc hạn hán như thế này. Loạng quạng. Nương đồi không còn một thứ cây nào mọc nổi. Phin cất tiếng dõng dạc: - Hai người từ đâu đến? Các ông là ai? Không ngờ.
Tới đây thì chủ khách đã chẳng còn phân ngôi. Chắc là tìm được nơi ăn nghỉ. Hoa ngâu. Kịp kịp. Làm tổ ở các bụi giàng giàng. Thỏi xúc xích và những quả dưa chuột muối chua. Phin. Không. Trên vai lại còn một bao vải bạt nặng. Không. *** Chính là vào lúc vội vã thu vén để trở về làng vì trời đã quá tối và cảm giác thức tỉnh xa lạ. Lòng tốt không được đánh đồng với sự nghô nghê.
Ông Pảo bảo: Rõ là tôi nghe thấy tiếng các cụ tổ hát. Hôm nay cũng là mai sau. Báo chí. Phin nín hơi. Chờ! Chờ! Chờ! Năm ngày qua. Hai con mắt Phin cũng trơ khấc và bộ mặt Phin cũng xa cách như mắt. Ngẩng dậy. Vòm trời thấp tè. Lại khấp khểnh rắn lượn. Mếu máo: “Hầy! Kỳ đã ngất xỉu mà ta tưởng nó chết.
Ông Pảo thầy mo đi đào củ mài. Rồi không ai bảo ai. Ở đây. Nơi này được gọi là vùng sâu vùng xa Phiềng La.
Bố đẻ hai chị em nói: Tối nay chắc cả đoàn ngủ lại ở Bản Qua. Phải leo qua mười ngọn núi cao. Trời. Các chú nói. Phin mười tám. Thấy bà con thực bụng đón tiếp. Núi đồi xanh xao trơ trống.
Sống với bà con dân tộc. Đoạn vòng tay. Nơi đất không ba thước bằng. Hoá ra các cụ hát bài đố khách trong đám cưới người Tày ta. Thoong noọng là hai em. Chờ! Ừ. Vạt cây bồ đề rụng lá. Biết nhiều thứ tiếng đấy. Không biết nói gì hơn. Người ria vểnh lại cười và nhìn cái ống nước trên vai Phin: - Biết tí thôi! Có nước hay lẩu đấy? - Nước thôi.
Chân núi uốn lượn những đường nét phô ra. Đào mãi! Đuổi theo cái dây củ mài sâu tới bụng. Xuẩn ngốc. Nheo mắt: - Chào hai bông hoa rừng. Ngày thứ hai qua.
Ông là bộ óc của Phiềng La. Các anh có về làng cùng không? Người râu quai nón xốc cái bao vải bạt lên vai. Từ trên cao đã nhìn thấy bóng hai chị em Phin và Liêu nhỏ như hai cái chấm màu chàm từ xa. Theo hai người đàn ông xưng danh là cán bộ địa chất. Loanh quanh quanh núi làm gì nữa.
Một cái cạm bẫy. Nhìn hai con. Giờ chúng tôi đem tài liệu về xuôi để làm nốt. Sảng khoái: - Ôi dà. Ở nhà. Chuyện gì đã qua thì như nước suối cho chảy qua đi. Ông Pảo xua tay: - Thôi.
Hai chị em Phin và Liêu đi cùng hai người đàn ông được một ngày. Rồi giết con gà. Lửa bếp bùng lên một ngọn xanh lơ. Kin lẩu là uống rượu. Khép lại như họa tiết của một cây bút tài giỏi nhưng mông quạnh. Một cái bánh mì gối cắt thành lát cùng những khoanh giò. Hai ngày đường lại toàn đường hươu nai cầy cáo đi được thôi. Hai người khách đứng dậy.
Còn xa không. - Mí chắc! Chị Liêu lắc đầu. Và chao ôi. - Biết chứ. Không phải rượu. Khóc òa: - Chúng con bị lừa rồi. Bỏ việc đuổi theo dây củ mài đào dở Hôm qua.
Rồi mười ngày qua. Nhưng chính vì là mình nên con người ở đây nhận ra sự đơn côi trong địa vực bị chia cắt quạnh hiu đến triệt để và thành ra xoành xoạch nuôi dưỡng xu thế hướng ngoại. Không lẽ lại cứ đi nhờ mãi bà con. Hai chị em là hai cái mặt trăng rằm ở Phiềng La. Cánh cửa không có then cài. Là ốm đau thì đều nhờ vào tay ông Pảo. Dại dột để mọi người cười chê. - Chào hai cô em.
Thở thào thào. Ông Pảo ngồi trong hố sâu thiếp đi một giấc. Cả bốn người cùng cất tiếng cười. Chúng con được các chú tha tội.
Giương những cành trơ tua tủa trên nền trời. Cửa không có khóa đồng khóa sắt. Chẳng ai giải tỏa được cơn nhiễu tâm của tất tật mọi người. Mái tóc đen như quạ. Phân phất đây đó vài khóm cờ lau trắng bạc. Gọi là chút lòng thực lòng. Vì sau đó còn nghe thấy khách hát đối đáp lại. Háy ca lăng! Ăn không ăn.
Bởi vậy người ở đây rất quý chuộng người từ nơi khác đến. Nắm tay bậc đại trí đại minh.
Sự trong sáng của các em là nơi đầu nguồn của nhân cách. Đừng để cái chất phác hóa thành khù khờ. Người ria vểnh nhe răng: - Phải rồi! Đây là kin nặm! - Ừ. Cái củ mài mày còn ẩn ở tận đẩu tận đâu cũng phải tìm bằng được! Miếng ăn ở dưới đất. Hất hất bàn tay. - Phin à. Gì chứ trợ giúp người địa chất làm việc nhà nước thì núi cao. Vùng sâu vùng xa này là cái ngõ hẻm bị lãng quên.
Cười cười: - Mí chắc là không biết. Có rất nhiều túi to túi nhỏ. Đã tới lúc lòng bố hai chị em Phìn và Liêu như có lửa cháy. Suốt ba tháng mùa đông trời rét đậm rét hại. Tới ngực. Húi. Thật là chưa quên cái dại đã già mất rồi. Là sự thoáng qua của những kỳ hóa thân mỗi đời người và chẳng có gì để nói với Thời gian cả. Phin lắc đầu.
Và không hiểu có phải cũng là thành ra mà ông Pảo phấn chấn hơn bao giờ. Người rất tốt bụng. Hiền hậu: - Không đào nữa.
Như quang cảnh núi đồi quạnh hiu xung quanh hai chị em ư? Xung quanh hai chị em lúc này đang là mùa thu. Mỗi người sau lưng đeo một chiếc ba lô to kềnh. Ở đấy có ông trưởng bản họ Vi. Người ria vểnh móc từ trong ba lô ra một xấp tiền toàn giấy bạc phận giá 20. Ngựa đi còn không nổi. Rằng thì là gốc rượu men rượu xưa vốn ở bên xứ Thái.
Phải lội qua mười con suối lớn. Như đường tới âm cung địa ngục mà vẫn chưa bắt được. - Không dám lấy tiền đâu! Lòng tốt chỉ đổi lấy lòng tốt thôi. Có đúng không? *** Sáng tinh mơ hôm sau. Cả hai vội quét dọn cuốc thuổng. Còn biết hát đám cưới Tày nữa cơ. Ê cả tay. Và hình như còn buồn bã. Chưa được ăn qua bao giờ. Từ đây ra đường tỉnh lộ.
Bố Phìn và Liêu mang gương mặt lo lắng sang nhà ông Pảo. Hai chị em nhìn nhau. Người ria vểnh cầm mũ vải hất gió vào mặt. Các y. Nói rất ngọt: - Anh em chúng tôi vô cùng hàm ơn sự đón tiếp thịnh tình của bà con.
Hai chị em Liêu và Phin đã trở về sau hơn mười ngày cách biệt. 000 đồng mới toanh. Đã có thứ rượu thơm mùi hoa mộc. Phiềng La ở cao lưng trời. Ngày nào cũng như ngày nào. Có chỗ đặt bàn chân trước rồi lại phải nhìn trước nhìn sau tìm chỗ để nhấc bàn chân sau. Chúng con vứt xuống suối thảy rồi. Vẻ dãi dầu trải đời thấm nhiễm trên cả làn vải xám của bộ quần áo dầy dặn. Vẻ thận trọng và khôn ngoan.
Khóc cái gì! Có phải đàn bà Tày hay mắng con thế không? Đó. Thở đánh phào: - Quý hóa quá! Được quý nhân hộ trì rồi. Cuộc vui cứ thế nối tiếp cho đến khi kết thúc bữa ăn. Đối đáp rành rẽ. Liền tiến đến đặt xấp tiền lên rìa ngai thờ gắn ở vách nhà.
Lại có cả chai rượu Tây nút sắt. Kiếm củ mài. Ở nhà. Người ria vểnh nuốt nước miếng: - mà bà con không nhận tiền chúng tôi biếu tặng thì chúng tôi không dám cậy đâu. Nhìn hai người khách từ phương xa tới. Hai chị em Phin và Liêu đi hết ngày trước nhất. Cho các anh vui. Và mọi người trong bản ngay tức thì cùng chạy tới. Rồi ông cười ngất khi nghe người ria vểnh hát đối đáp bằng tiếng Tày thật trơn tru.
Ngồi trên miệng hố. Hai người liền dừng lại và tụt hai cái bao vải căng phồng trên vai xuống. Danh xưng hóa ra một trò bịp bợm. Nhưng đất phải chịu ông thôi. Kin nặm! Biết tiếng Tày đấy. Đất có chín tầng. Chúng tôi còn cần nhiều sự giúp đỡ của bà con đấy. Phật còn rủ lòng thương.
- Em chưa mệt mà. Năm không ba ngày nắng. Nhưng thôi cứ chờ. - Địa chất? - Ừ. - Ây dà! Gà mái ấp lấy con mình. Cụ ạ. Phải đi bộ hai ngày đường. Hai người đàn ông cùng trạc bốn mươi tuổi. Hai người đàn ông đi rừng được Phin và Liêu đưa về nhà.
Con người ở đây là chính mình chứ không phải người khác. Người râu quai nón từ nãy vẫn xòe hai bàn tay dày nặng trên ngọn lửa bếp. Họ mua cho con và em Phin áo lông. - Kịp kịp. Và tới ngày thứ mười thì may mắn. Nhưng đêm thứ tư qua đi. Rằng thì là từ đời vua Thần nông. Lưỡi thuổng lao xuống.
Truyện ngắn của Ma Văn Kháng. Ở đây. Mặt chị Liêu đỏ rần rần.
Ông Pảo đến lúc bữa ăn mới bắt đầu. Luôn sống trong nỗi luyến nhớ và khát khao được chia sẻ với người khác. Lắc mạnh. Đừng nên vì sự lợi dụng của kẻ xấu mà tủi nhục. Phin đã chống tay. Chưa để chị Liêu bíu bờ hố leo lên. Hát rất to. Suối sâu chúng tôi cũng không nài nỉ đâu. Phin đưa tay quệt mồ hôi trán. Mặt chị Liêu nghô nghê như đang trong cõi hoang mê. Người địa chất ở rừng núi.
Sang xuân. Hun hút. Và đương nhiên là ông Pảo bậc đại trí đại minh được mời đến. Hắt hiu. Muốn lên vùng sâu vùng xa này.
Hoang vắng quá! Hoang vắng cả trên cặp mắt hai mí. Thì vẫn là tiếng kêu nhịp đôi dập dồn như không khi mà lúc này nghe sao thấy như than van rền rĩ. Bố Phìn và Liêu mặt tái xanh.
Ngủ không ngủ. Phin đưa tay lên sờ mặt mình. Đều cao lớn và giống nhau ở làn da mặt tối màu. Khom lưng. Không đổ mồ hôi sao có được! - Phin ơi! - Chị Liêu. Rưng rưng Phin nói trong tiếng khóc: - Bác Pảo ơi! Chúng con chỉ bị các chú công an giữ lại để làm chứng thôi. Sự vô tư tinh khiết đã không được bảo toàn.
Phin đưa mắt nhìn quanh rồi cũng giống như chị Liêu. Và tuốt tuột lại dắt díu nhau lên rừng. Không có lừa đảo. Thì còn biết làm gì hơn là chờ. Khờ dại. Kin mí kin. Toàn những thứ ông Pảo chưa thấy. Người ria vểnh nhìn quanh. Nặng như đá tảng. - Thoong cân du tạn hờ ma? Chị Liêu hất hàm. Nín lặng rồi hốt nhiên bíu vào bờ hố. Đã tới lúc ông Pảo vò đầu bứt tóc.
Các anh là cán bộ địa chất. Con tim mở cho đồng loại thôi mà! Sao lại sức đưa chai rượu.
Hát rằng: Kính thưa các ẹ. Phin và Liêu vui vẻ khởi hành. Vậy là khắp thôn chỗ nào cũng cắm cờ giấy trắng cầu xin. Trên gương mặt tròn đẹp như mặt trăng rằm của chị Liêu.
Bữa qua là bữa nay. Ở đây. Vây quanh. Ông Pảo gật gật đầu. Nên con người ở đây vô tư trong sạch như nước suối nơi đầu nguồn. Phin có nhớ tết mới rồi không? - Chị Liêu! Phin bỗng kêu to và giật tay chị gái.
Bảy ngày qua. Người được dân Phiềng La mở rộng con tim xót thương lại hóa ra là kẻ lường đảo. Ai mà không tin! Ông Pảo là bậc đại trí. Phiềng La ba chục nóc nhà dân Tày họ Nông là đám cư dân chưa đăng ký lưu trú. Người râu quai nón đánh tia mắt lầm lì rạng rỡ về phía người ria vểnh.
Sắn dây quen thuộc. Ông Pảo chống tay đứng dậy. Hạ giọng: - Mong các ẹ. Cái hố đào tìm củ mài đã sâu tới ngang bụng và rộng bằng miệng cái chảo gang cỡ đại. Đào mãi. Thấy ông Pảo và các pò đều lắc lắc đầu.
Hai người ấy còn đưa chúng con đi chợ huyện. Vậy là lại cúng gà cúng lợn. Còn người kia thì bộ ria vểnh gia thêm một nét lãng nhân trên khuôn mặt dài lanh lợi. Người râu quai nón nói. Minh họa: Tuấn Anh Dứt lời. Thông tin. Cả hai người đàn ông cùng toét miệng cười.
Phin chống cái thuổng xuống đất. Các chú công an đã bắt họ. Hắt hiu quá. Có uống không? Người râu quai nón tiến lên một bước. Cả hai mặt mũi lợt lạt. Ông Pảo bảo: Ông trời coi người như cỏ rác.
Luôn miệng kêu than: “Thế là thế nào?”. Sắp tối rồi. - Em Phin à. Rồi tặc tặc lưỡi. Tới cõi giới bên âm và gặp các cụ tổ ở dưới đó. Đúng không? Phin hạ giọng: - Cũng biết nói tiếng Tày à. Rõ là như thế. Vì tất là từ cái túi đeo bên sườn của hai người đàn ông nọ lấy ra.
Các y. Và đất trời sao bỗng trở thành hoang vắng thế. Các con cháu à!”. Cái củ mài này mày còn trốn ở tận đâu. Khác nhau chăng là một người như đeo một bộ râu quai nón.
Từ huyện lỵ. Trời! Ông Pảo ôm đầu. Cái giá của sự sống là kinh nghiệm từng trải với sự thực. Một bữa ăn thật lạ. Điện đài. Đếm hai ngày. Hấp tấp trở về làng. Dưới chín tầng đất sâu? Mày còn làm tổn hao bao nhiêu sức lực nữa của hai chị em Phin. Vì tâm thành thấy hai em gái xinh tươi. Các pò. Thì cả bản bắt đầu đợi. Hai con mắt lác xệch hai nơi: - Nói bằng thật đi các con! Chị Liêu sụt sịt: - Con nói thật đấy.
Ông Pảo là thầy cúng kiêm cả thầy thuốc. Hả củ mài? Người khôn của khó. Hai cô? - Củ mài! Có biết củ mài không? - Biết chứ! Củ mài để ghế cơm ăn phải không? Sâu nhỉ! Để các anh đào giúp một tay không lấy công nhé! Người ria vểnh sốt sắng.
Bỏ dây củ mài đó. Công việc dò hỏi apatít vùng này đã xong. Miếng ăn trên rừng trốn lẩn ở dưới đất càng lúc càng khó kiếm khó tìm.
Tìm đồng ở dưới đất ấy mà. Ông Pảo nói. Như thế cũng tức là niềm tin cậy đã đồng nghĩa với sự nhẹ dạ cả tin. Như mặt chị Liêu. Chị Liêu hai mươi. Bao nhiêu năm nay ở Phiềng La vẫn là thế. Rồi ngoắt ngoéo. Nhìn ông Pảo. Cho nên tất nhiên là được bố đẻ của hai chị em đón tiếp thật thân mật.
Người khóc vì xót đau là Phin. Đại minh ở Phiềng La này.
Sao đột chị Liêu lại nói đến cái tết? Bất giác. Giày vải đế cao để mặc tết! - Thế áo ấy. Chúm môi đầy vẻ tự tín: - Chào thoong noọng! Chào hai em. Người ria vểnh dừng tay quạt. Các pò. Thế ra đã đào qua chín lớp địa tầng. Không thì đêm nay các anh ngủ rừng mất. Chìa tay: - Cám ơn. Sao thốt nhiên thấy trống trải quá. Vì chúng tôi. Ông Pảo nghĩ rằng đang ở trong một bữa tiệc đám cưới và thế là bậc tổ phụ uyên thâm và cát tường liền cất tiếng hát: Ơ này hai người khách lạ đường xa nghe ta hỏi nhé Gốc rượu ở đâu đến Men rượu ở đâu ra.
Ở đây. Lại đang gặp phải lớp đất gan gà. Suốt sáu tháng liền không một hạt mưa. Biến sắc vì mệt nhọc. Đến đúng cái hố củ mài của hai chị em Liêu.
Có người đi lên núi đào củ mài. Lòng tốt đã bị phản nghịch. Không phải lẩu. - A lúi! Không để người nọ nói hết.
Lẽ nào. Không! Phin. Chiều đang buông. Con người tự làm ra cái ăn cái mặc và quyết định tự chế tạo luôn ra con người mình. Nhưng thả chúng con.
Cau là tôi đấy. Thở dồn một hồi. Lúc này liền đứng dậy cùng người ria vểnh nhìn ông Pảo: - Sống ở đời. Vì thất vọng. Điêu toa. Xót xa và run rẩy: - Hai người đàn ông có xúc phạm các con không? Thấy cả hai đều lắc đầu.
Leo lên. Tìm sắt. Chúng con không có tội. Phin lắc đầu. Kẻ trả chân giò thế! - Không phải là đầu môi chót lưỡi đâu. Từ tỉnh lộ số 34. Con người chưa vong thân. Người râu quai nón ngó xuống hố củ mài: - Đào đất tìm cái gì đó. Của bậc đại trí đại minh! Ông Pảo ôm mặt. Lao lưỡi thuổng. Pò liền nắm vai chị Liêu. Trời mùa thu sập tối rất nhanh. Tiếng con bìm bịp vừa rộ lên điểm nhịp. Nói thế là chúng tôi hiểu đến chín phần rồi.
Xa lạ với điêu trá. Mà hai cán bộ mang vác từng ấy thứ đồ đạc thì đi sao nổi.
Tới hè. Cau là cán bộ địa chất? Có biết địa chất không? Đi tìm apatít. Người râu quai nón nói. Cái hố đã sâu đến ngực Phin. Đây là tấm lòng của chúng tôi. Nhưng Phin vẫn phải cố.
Hai chị em Liêu và Phin bỗng nhận ra có hai người đàn ông từ một búi lau gần đó đi ra. Bản Qua có người họ Nông. Thì vẫn là con bìm bịp có bộ lông đuôi dài lê thê. Phin xua xua tay. Nói ra thì rất ngượng mồm. Nòn mì nòn. Có chuyện gì thế? - Em có nghe thấy tiếng con gì nó vừa kêu không? Phin buông tay thuổng.
Người Phiềng La đếm một ngày. Ề à: - quả thực. Là cái hạt bị con chim tha đánh rơi xuống đất rồi cái hạt tự nẩy mầm mọc thành cây. Thoong noọng thay mặt bà con nhận đi. Được hai ngày. Tiếng con bìm bịp nhịp đôi lại vừa rộ lên chìm nổi giữa khoảng đất trời rỗng tuếch.
Gốc rượu ở đâu đến. Miệng ông Pảo là miệng người già có thuốc. Nhìn chị em Phin. Men rượu ở đâu ra. Vì mắc cỡ. Kịp kịp kịp kịp. Không. Xa vắng đã được san lấp. Tức khát thèm đi cữ mối giao lưu với người khác ngoài mình. Trong cảm giác trơ trẽn đang tan hòa vào khung cảnh núi đồi quạnh quẽ lúc chiều tà. Sao lại đứng thừng lững cả thế! Ngồi xuống đi.
Các chú bảo. Vừa là dẫn đường vừa là mang vác giúp. Bật lên. Ở đây. Tụt xuống. Năm qua trời ra tai. Hát rằng: Kính thưa cùng khách lạ phương xa. Về làng đi. Cùng đi ủng da màu đỏ gạch. Tới lúc mệt lả. Không có đánh cắp. Chúng tôi rất cảm động.
Ông Pảo nói: Tôi cũng đang thấy nóng lòng đây. Nào ai có thể ngờ.
